Otizm Spektrum Bozukluğu (Yaygın Gelişimsel Bozukluk)

 OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU (YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK)

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) doğuştan olduğu düşünülen, nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Günümüzde yaygın olarak görülmesi nedeniyle Yaygın Gelişimsel Bozukluk olarak da adlandırılmaktadır.

Otizm Spektrum Bozukluğu’nun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bu bozukluğun oluşumunda birçok genetik ve çevresel faktörün rol oynadığı düşünülmektedir.

OSB’na Neden Olduğu Düşünülen Bazı Faktörler

• Doğum öncesi, gebelik süreci, doğum esnası ya da doğum sonrasında oluşan sağlık problemleri. ( Annenin kullandığı ilaçlar, madde kullanımı, karına alınan fiziksel darbeler, erken doğum, doğum sırasında kordon dolanması, bebeğin oksijensiz kalması vb. )
• Genetik yatkınlık.
• Çevresel faktörler. ( Çocuğun, nüfus artışı ile paralel olarak artış gösteren metropoliten yapılaşmaların arasında büyümesi, yüksek seslere, karmaşık görsellere maruz kalması sonucunda bu uyaranlara karşı duyarsızlaşması vb. )
• Yapılan son araştırmalarda, OSB olan kişilerin vücutlarında yüksek seviyede ağır metallere rastlanmıştır.

OSB’nda tanı alma yaşı yıllar içinde düşmüştür. OSB’nun 3 yaş altı çocuklarda yaygın olarak görülebilen diğer gelişimsel bozukluklar ile veya normal karşılanan gelişim basamaklarındaki bazı geçici aksamalar ile karıştırılmaması, sağlıklı ve net bir tanılama yapılabilmesi için tanı yaşı 3 yaş olarak belirlenmiştir.

Otizm Spektrum Bozukluğu’nun Belirtileri

• OSB’de erken tanı koymada ilk yol göstericimiz, bebeğin emerken anne ile göz teması kurmuyor olmasıdır.
• Bunu takip eden gelişim evrelerinde bebek-çocuk, gelişimsel olarak kendi ay ve yaş grubuna göre geriden gelmektedir. ( Hareket eden objeleri  gözüyle takip etmeme, çevresel uyaranlara karşı tepkisiz kalma, ağlamama, gülmeme, temas aramama, ses ve eylemleri taklit etmeme vb. )
• OSB’de en belirleyici faktör çocukta yaşanan iletişim yoksunluğudur. Çocuğun göz teması kurmaması ve adına tepki vermemesi en kolay fark edilebilen iki belirtidir. )
• Bebek-çocuk hep aynı oyuncakla oynamak ister. Uyaranlara karşı tepkisizdir ve insanların farkında değilmiş gibi davranır.
• Bebek-çocuk oyun çağına geldiğinde, akranlarıyla bir arada oynamayı tercih etmez. En sevdiği oyuncağı ile bir köşede tek başına oynamayı seçer.
• OSB olan çocuklarda Dil Gelişim Bozuklukları çok sık gözlenir. (Geç konuşma, Artikülasyon Bozuklukları vb. )
• Bu çocukların bir diğer özellikleri ise çok fazla stereotipik kelime-cümle ve ekolali (ses tekrarları) kullanmalarıdır.
• Tekrar eden el-baş-ayak sallama davranışları, stresli oldukları zamanlarda artış göstermektedir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Ergenlik Dönemi

Ergenlik, hepimizin bildiği gibi hormonal ve fizyolojik değişimlerin yaşandığı, çalkantılı ve zor bir dönemdir. Ergen, yaşadığı fizyolojik ve duygusal değişimleri anlamlandırmaya çalışır. Bu dönem,otizmli çocuklarda kendini ifade etme problemleri yaşadıkları için çok daha zor geçmektedir. Bu nedenle ergenlik döneminde olan otistik çocuklarda davranış problemlerinde artış gözlenir. Otizmin ilerlediğini düşünen ebeveynlerin en tedirgin oldukları dönem ergenlik dönemidir. Onlara bunun geçici bir süreç olduğu açıklanarak, bu dönem hakkında bilgi verilmesi doğru olacaktır.

Ergenlikte yaşanan davranış problemlerini minimize etmek için başvurulacak en etkili yöntem çocuğa verilecek cinsel eğitimdir. Çocuk ile en çok vakti geçiren ebeveynleri olduğu için, okulda başlatılan cinsel eğitim, evde de devam ettirilmelidir. Örneğin; Çocuğun mastürbasyon yapması için ayrılacak özel bir oda, bunu nasıl yapacağının öğretilmesi ve sonrasında özbakımını nasıl tamamlayacağının ona gösterilmesi… )

Genel davranış eğitimleri ve Cinsel eğitim için bu çocuklar küçük yaşlardan itibaren Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerine ve OÇEM gibi kuruluşlara yönlendirilmelidir.

Ergen çocuğun biriken fazla enerjisini  avantaja çevirmek için , çocuk sosyal etkinliklere ve spor faaliyetlerine yönlendirilebilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Ailelerinde Görülen Problemler

• OSB olan çocukların ailelerinde gözlenen en büyük ortak sorun “durumu kabullenmeme” dir. “Neden benim çocuğum böyle?” , “Benim çocuğum otistik değil ! ”

Bu tip durumlarda anne-babaların durumu kabullenebilmeleri ve çocuklarına yardımcı

olabilecek düzeye gelebilmeleri için psikolojik destek almaları gerekebilir.

• Suçluluk duygusu. “ Çocuğum benim yüzümden bu hale geldi. Ona iyi bakamadım. İyi bir anne olamadım! “

                     Bu tip durumlarda anne-babaya otizm ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır. Bunun bir ihmal sonucu olmadığı, bilinmeyen pek çok faktörün bu bozukluk üzerinde rol oynadığı açıklanmalıdır.

• Ebeveynlerin çoğu, çocuklarını eksik ve yetersiz gördükleri için bu yetersiz yönleri başka başarılarla telafi etme yoluna gitmektedirler. Bunu yaparken genellikle çocuktan kapasitesinden fazlasını yapması beklenmektedir. Bu baskı, çocuk tarafından algılandığında ve çocuk beklentileri karşılayamadığını fark ettiğinde öfke nöbetleri, sinir krizleri ve olumsuz davranışlarda artış gözlenmektedir.

OSB, yaşam boyu süren bir bozukluktur. Tedavilerle ve eğitimlerle semptomlar azaltılabilmekte ancak tamamen ortadan kaldırılamamaktadır. Bu nedenle yaşamı kolaylaştırmak için ebeveynlerin ve toplumun farkındalıklarını arttıracak eğitimler verilmeli, bilinçli anne-babalar yetiştirilmelidir.

Erken tanı ile gerekli eğitimlerin küçük yaşlarda başlatılması daha hızlı yol alınmasını sağlayacaktır.

Bilinçli ebeveynler ve erken tanı sonrası  çocuk, Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri’nde kendisine uygun bireysel ve grup eğitimlerinin yanı sıra, normal okullardaki özel alt sınıflarda akranları ile kaynaştırma eğitimlerine katılmalıdır. Böylece OSB  olan çocukların, akranlarının doğru davranışlarını model alarak, davranış problemlerinin azaltılması ve çocuğun sosyalleşmesi sağlanabilmektedir.

Psikolog M. Berk Karaoğlu

İzmir Terapi ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi